Żużel. Słownictwo środowiska żużlowego, czyli zbiór wyrazów i związków

Redakcja PoBandzie
1 sierpnia, 2022
10:06

Sport żużlowy uwielbiany jest przez ogrom kibiców w naszym kraju. To jedna z tych dyscyplin, które przez swoją widowiskowość potrafią zauroczyć fanów już od pierwszej wizyty na stadionie. Aby ta pierwsza wizyta była łatwiejsza warto zapoznać się ze słownictwem, często będącym bardzo skomplikowanym. Poniżej przedstawiamy Wam obfity zbiór żużlowych zagadnień przygotowany przez redaktora Macieja Baraniaka.

Oczywiście zdaję sobie sprawę, że dla osób od lat związanych z tą dyscypliną, większego zaskoczenia nie będzie, jeśli chodzi o zasłyszane słownictwo. Pamiętajmy jednak o osobach, które być może po raz pierwszy znajdą się kiedyś na trybunach stadionu żużlowego wśród bardziej zagorzałych osób lub po raz pierwszy usłyszą komentarz do wybranych zawodów żużlowych w tv lub relacji radiowej i przy okazji przeczytają ten artykuł. Bo kiedyś musi być ten pierwszy raz… Zdaję sobie sprawę, że poniżej przedstawiony słowniczek i tak z pewnością nie obejmuje całego słownictwa związanego z żużlem i na przestrzeni lat będzie dalej to ewoluowało, nie tylko w zależności od regionu z którego wywodzi się dany kibic czy drużyna. Nowi zawodnicy pojawiający się w każdej z lig też z pewnością doczekają się swoich przezwisk, ksywek. Poniżej małe zestawienie, które być może trochę bardziej przybliży i wyjaśni ten żużlowy slang….

Słownictwo stosowane przez kibiców speedwaya, żużlowców, mechaników, dziennikarzy stacji telewizyjnej Canal+ i Eleven podczas transmisji spotkań żużlowych (od czasu do czasu i nie wszystkie określenia, bo jednak telewizja to medium publiczne, choć tu akurat zakodowane, dostępne za dodatkową opłatą) oraz w programie ,,Magazyn PGE Ekstraliga’’ podsumowującego daną serię spotkań. Przedstawiony materiał obejmuje tylko część słownictwa, które występuje również w gazecie ogólnopolskiej ,,Tygodnik Żużlowy’’. Część pracy to także efekt doświadczeń własnych, zdobytych i zaobserwowanych na trybunach stadionów żużlowych w całej Polsce. To także owoc przeprowadzanych wywiadów z zawodnikami w parku maszyn po zawodach i obserwacji internetowego forum poświęconego tej dyscyplinie. Przytoczone wyrazy nie mają na celu poniżenia lub zdyskredytowania w oczach innych osób.

Podział tematyczny w słowniku dotyczy:

– określeń i wyrażeń odnoszących się do walki na torze, stosowanej najczęściej przez zawodników żużlowych

– określeń dotyczących toru żużlowego, obecnego w środowisku żużlowym

– określeń dotyczących sprzętu żużlowego stosowanego przez mechaników, zawodników

– wyrazów i wyrażeń pojawiających się na trybunach wśród kibiców dotyczących współzawodnictwa na torze

– określenia pojawiające się w lidze żużlowej dotyczące nazw drużyn, kibiców, stadionów, żużlowców.

WALKA NA TORZE

bączek ‘ gdy zawodnik jadący w łuku zbyt mocno wyłamie motocykl i zakręci się wokół własnej osi, z reguły upada na tor’.

orbitować ‘ jechać po szerokiej , napędzać się’.

pocałować bandę ‘ wjechać w bandę’.

czołgać się pod taśmą ‘powolne podjeżdżanie do taśmy tuż przed jej uniesieniem’.

dostać szprycę ‘ dostać nawierzchnię spod tylnego koła przeciwnika’.

płot dzisiaj chodzi ‘ da się wyprzedzać po zewnętrznej’.

przedłużyć prostą‘ później złożyć się w łuku, manewr ten powoduje utrudnianie jazdy przeciwnikom znajdującym się po prawej stronie zawodnika przedłużającego prostą, czasem doprowadza to do upadku lub ,,efektu domina’’.

dokleił się do toru ‘ motocykle dobrze jadą i trafił z przełożeniem’.

efekt domina ‘ jeśli zawodnik z wewnętrznego pola ,,przedłuży prostą’’ rywalowi po prawej stronie lub go wypchnie, wówczas on wypycha kolejnego zawodnika a ten ostatniego, który najczęściej upada z powodu braku miejsca do jazdy’.

świeca ‘określenie jazdy na jednym kole, jechać na świecy

siedzieć na kole ‘ jechać tuż za przeciwnikiem, nie poddawać się i czekać na dogodny moment do ataku

jazda po balonie ‘jazda po ,,orbicie’’ szeroko, przy samej bandzie’

prowadzić zawodnika ‘ bardziej doświadczony zawodnik jedzie na drugiej pozycji broniąc jadącego na pierwszej pozycji mniej doświadczonego zawodnika.’

jechać po małej/ jechać po wewnętrznej ‘jechać wewnętrzną częścią toru’.

jechać po orbicie/jechać po zewnętrznej ‘ jechać zewnętrzną częścią toru’.

ścinać do wewnętrznej ‘ zmieniać tor jazdy z zewnętrznego do wewnątrz’.

kreda nie ciągnie ‘ nie idzie wyprzedzać po tzw.małej, wewnętrznej części toru’.

uślizg ‘ niegroźny upadek na łuku’.

kontra motocykla/złamanie motocykla ‘ manewr żużlowca pozwalający na pokonanie łuku ślizgiem kontrolwanym’.

walka w kontakcie ‘ jechanie zawodników blisko siebie’.

mieć pod koło ‘ jechać przyczepnym fragmentem toru’.

nie zamyka gazu ‘wejście w łuk na pełnej prędkości’.

wypuszczać się ‘ po wyjściu z łuku wcześniej wyprostować motocykl. Powoduje to nabranie większej prędkości

walczyć na łokcie ‘ sytuacja widoczna najczęściej po starcie, gdy zawodnicy znajdują się blisko siebie i za pomocą łokci próbują przepychać się, by lepiej wejść w łuk.

zakopać się ‘ wjechać na część toru gdzie znajduje się więcej luźnej nawierzchni i w konsekwencji spowolnić jazdę’.

wejść komuś pod łokieć ‘ zaatakować po wewnętrznej części toru na łuku, gdzie zawodnicy jadą wtedy wyłamanymi motocyklami, niekiedy centymetry od siebie, następnie na wyjściu z łuku to atakujący wyjeżdża pierwszy albo kiedy zawodnik jest atakowany, jest już wyłamany w łuku, zawodnik atakujący przejeżdża po jego lewej stronie i na wyjściu z łuku jest już pierwszy.

zapoznać się z nawierzchnią ‘ określenie upadku’.

założyć się na rywala ‘ sposób wyprzedzenia polegający na ataku po zewnętrznej części toru i zablokowania toru jazdy przeciwnika poprzez zjechanie do wewnętrznej’.

zostać na starcie ‘ spóźnić start’.

zrobić nożyce ‘określenie sposobu ataku polegające na jego zamarkowaniu jako atak po zewnętrznej części toru i zmiana kierunku jazdy ku wewnątrz , czyli tzw. ,, przycięcie’’.’

zdobyć olimpiadę ‘zgromadzenie przez danego zawodnika pięciu zer w jednych zawodach’

zaliczyć śliwkę ‘ nie zdobyć punktu w wyścigu, przywieźć zero

TOR ŻUŻLOWY

beton ‘ określenie twardej nawierzchni toru’.

owal ‘ określenie toru żużlowego’.

bronowisko/kartoflisko ‘źle przygotowana nawierzchnia toru, lub zbyt głęboko przekopany tor’.

tor pod koło ‘ tor przyczepny z luźną nawierzchnią’.

corrida ‘ bardzo ciężki tor do jazdy’.

koleiny ‘ nierówności na torze’.

kopa ‘ określenie toru, który jest miękki i posiada dużo luźnej nawierzchni’.

mała ‘ wewnętrzna część toru’.

orbita ‘ zewnętrzna część toru’.

tor śliski ‘tor na którym odsypuje się część luźnej nawierzchni’.

SPRZĘT ŻUŻLOWY

bajk ‘określenie motocykla żużlowego’.

barumki ‘ rodzaj opon’.

bebechy ‘ elementy motocykla’.

buzer ‘ ochrona na całe barki, łokcie’

ciapek ‘ wolny silnik, motocykl’.

diabełek ‘ przednia osłonka kierownicy’.

dunlopy ‘ rodzaj opon’.

deflektor ‘ część motocykla żużlowego, umieszczona za tylnym kołem’.

godden ‘ rodzaj silnika’.

hak ‘ podnóżek z prawej strony, pełniący istotną rolę przy kontrowaniu siły odśrodkowej podczas pokonywania wiraży’.

iskrownik ‘ element silnika, który daje iskrę na świece zapłonowe, żeby silnik mógł pracować i żeby dochodziło do spalania metanolu

jawa ‘ motocykl z silnikiem o nazwie tego producenta’.

jechać na sprzęgle ‘ po starcie regulować wysokość podnoszenia się koła używając sprzęgła’.

kargery ‘ silniki przygotowywane przez tunera Briana Kargera’.

kevlar ‘ kombinezon żużlowca, materiał z jakiego szyte są kombinezony zawodników’.

klamka ‘ sprzęgła’.

komar ‘ wolny motocykl’.

korbowód ‘ element napędu silnika’.

klapnąć gazem ‘ przymknąć gaz’.

linka ‘ specjalna linka powodująca zgaszenie silnika w przypadku upadku, zakładana na przegub ręki

laczek ‘ metalowa łyżwa zakładana na podeszwę lewego buta

manieta ‘określenie manetki gazu’.

metanol ‘ paliwo do motocykla’.

niewytłumione silniki ‘ głośne silniki’.

orzeszki ‘ dawne kaski żużlowe’.

odkręcić manetkę gazu ‘ przyspieszyć za pomocą manetki gazu reguluje przepustnicą- el.gaźnika’.

pika sprzęgło ‘ gdy sprzęgło jest idealnie skręcone i przy puszczaniu dźwigni po prostu wydaje dźwięki

plastron ‘kamizelka żużlowa nakładana na kevlar’

pana/złapać panę ‘przebić koło/dętkę’

pokrowiec na kask ‘ specjalna nakładka na kask w odpowiednim kolorze (biały, żółty, czerwony, niebieski)

pójść dwa zęby wyżej ‘ zmiana przełożenia, zmiana tylnej zębatki na inną o większej lubzmiana tylnej zębatki na inną o większej lub mniejszej liczbie ,, zębów’’.

świeca ‘nagłe , niekontrolowane uniesienie przedniego koła na starcie, wskutek czego zawodnik często upada

KIBICE

baloty ‘ określenie dmuchanej bandy’.

dmuchanka ‘ banda pneumatyczna’.

gryźć tor ‘ walczyć do ostatnich metrów, nawet gdy przeciwnik jest daleko’.

jazda na żyletki ‘walka ramię w ramię z przeciwnikiem bardzo ciasna jazda, gdzie nie pozostaje wiele wolnego miejsca

jaskółka ‘rodzaj jazdy na jednym kole’.

komplecik ‘ zawodnik we wszystkich regulaminowych startach przyjeżdża na pierwszych pozycjach’.

lubelska taktyka ‘ brak zawodnika’.

locha ‘ dziura na torze, w którą może wpaść zawodnik’.

oczko ‘ zawodnik zdobywa w zawodach 21 pkt., przyjeżdżając siedmiokrotnie na pierwszych miejscach’.

uderzył w dmuchawca ‘ walnął motocyklem lub ciałem lub jednym i drugim w dmuchaną bandę’.

ukraść start ‘ zawodnik przed uniesieniem taśmy nie stoi nieruchomo ze swoją maszyną, czasem podchodzi małymi kroczkami w celu zdobycia przewagi po uruchomieniu maszyny startowej’.

wstrzelić się w start ‘ wystartować idealnie, równo z momentem uniesienia taśmy w górę’.

wystrzelić spod taśmy ‘ znakomicie wystartować’.

wywieźć w płot ‘ zmusić przeciwnika do jazdy przy samej bandzie, często używane gdy ,, wywieziony’’ zawodnik upada’.

osiemnastka ‘ zawodnik wygrywa w zawodach swoje regulaminowe pięć startów oraz dodatkowy wyścig , w którym jedzie jako rezerwa taktyczna, zastępując kolegę z zespołu’.

piknik ‘ kibic nie angażujący się w oprawę meczu’

przywozi kolejną śliwkę ‘wywalczył zero punktów

przywiózł kolejne audi ‘ żużlowiec cztery razy przyjechał ostatni i zanotował czterokrotnie zero w programie zawodów’.

taktyk ‘ rezerwa taktyczna, czyli zastąpienie w danym wyścigu słabiej dysponowanego zawodnika lepszym kolegą z drużyny’.

powieźć go ‘ mając przeciwnika po prawej stronie wypchać go pod bandę’

zaliczyć dechy ‘ określenie upadku, który kończy się uderzeniem w bandę’.

zaliczyć dzwona ‘ określenie zderzenia się z innym zawodnikiem’.

wąchać dymek ‘ jechać daleko za całą stawką zawodników, bez walki w kontakcie’.

LIGA ŻUŻLOWA

anioły ‘torunianie’.

buczoki ‘ tarnowianie’.

byki ‘ zawodnicy Unii Leszno’.

chamiteksy ‘ to raczej historyczne wyrażenie zielonogórzan na kibiców z Gorzowa, pozostałe od przemysłu tekstylniczego i chemicznego w Gorzowie (Silwana,Stilon)’.

drukarz ‘ sędzia, podejrzewany o stronnicze prowadzenie zawodów’.

falubazy ‘ zielonogórzanie’.

jaskółki ‘zawodnicy Unii Tarnów’.

józki ‘ o kibicach Stali Rzeszów, popularne wśród tarnowian’.

kelner ‘ określenie zawodnika, na którego wyniki nie liczą kibice i woleliby, żeby został odsunięty od składu. czasem obiektywnie słuszne, czasem jednak krzywdzące i wynikające tylko z niechęci do zawodnika. synonim: wynalazek’.

komarówka gorzowski zwrot od nazwiska prezesa Komarnickiego, kibice ochrzcili tak górną część trybun na stadionie w gorzowie’.

kargule ‘zielonogórzanie ‘

kevlar ‘kombinezon żużlowca lub nazywanie ,,zawodnika wychodzącego tylko na prezentację.

krzyżacy ‘ torunianie’.

lwy ‘ zawodnicy Włókniarza Częstochowa’.

majster ‘zdobycie drużynowego mistrzostwa Polski (DMP)’.

myszy ‘zawodnicy Falubazu Zielona Góra’.

medaliki ‘ częstochowianie’.

olympico ‘ stadion żużlowy we Wrocławiu’

pierniki ‘ torunianie’.

rolnicy ‘ leszczynianie’.

rumaki ‘ motocykle’.