Po bandzie. Mój program naprawczy. A zamknijmy na rok ten żużel!

Wiecie, na czym polega grecka tragedia? Na tym m.in., że każde wyjście jest złe. Że zawsze będzie ktoś przegrany. A obserwując otaczającą nas rzeczywistość żużlową, i biorąc pod uwagę okoliczności przyrody, do takiego właśnie punktu dobrnęliśmy. Dwa tygodnie temu nie wiedzieliśmy jeszcze nic i było nam źle. Teraz wiemy, że ruszamy i też jest źle. Albo jeszcze gorzej. Jak z tego wybrnąć?

Rozumiem ludzkie obawy co do przyszłości i znaną z komunikacji drogowej zasadę ograniczonego zaufania wobec tych po drugiej stronie stołu. Sam mam obawy, a przy okazji brak pewności, że kataklizmy w Polsce nie zaczną się kumulować. Spokojnie, jak nie teraz, to za lat naście, najdalej za dziesiąt, zabraknie na świecie wody. I będziemy się o nią zabijać. A teraz zabijamy się o kasę, bo dobre życie w ostatnich latach wielu przyzwyczaiło, że konkretny zarobek się po prostu należy. Otóż nie należy się, to mylne przeświadczenie, z którego jeszcze nie wszyscy zdają sobie sprawę.

Kasa, kasa, kasa… To już męczący temat, a będzie nam towarzyszył przez długie miesiące. Mianowicie zaczęliśmy sobie wmawiać, że aby ratować dyscyplinę, należy zrobić wszystko, by ją jeszcze w tym sezonie uruchomić. Bo jak się ludzie rozejdą i zobaczą, że gdzie indziej jest może nieco mniej ciekawie, ale za to bezpieczniej, to już nie wrócą. Spokojnie, znajdą się inni wariaci. Ja też podkreślałem wielokrotnie, że dla dobra dyscypliny trzeba tę karuzelę rozepchać. Zaczynam jednak zdanie zmieniać. Otóż na siłę to należy wznowić rozgrywki z punktu widzenia pracowników klubów i władz ekstraligi. A reszta? Znam takich, co twierdzą, że aby dyscyplinę ratować, należy się na rok rozejść do domów, skoro nikt się z nikim nie może dogadać. Albo prawie nikt. Jest to, rzecz jasna, teoria mocno przekorna i radykalna, niemniej ma coś z kuracji uzdrawiająco-odświeżającej.

A więc trochę na poważnie, a trochę z przymrużeniem oka.

30 zawodników opanowało cały żużlowy rynek, zostawiając reszcie jedynie ochłapy z pańskiego stołu. Wszyscyśmy się przyzwyczaili do narzekania, że to chore. Ta gonitwa po całej Europie z kąta w kąt, te cierpienia mechaników, zachowanie kibiców, również mediów, samobójstwa… To właśnie nastał świetny moment, byśmy wrócili do korzeni. Niech obcokrajowcy nie wracają do Polski. Nich zostaną w swoich krajach i sprawią, że dyscyplina tam ożyje. Niech przywrócą kibiców na swoje trybuny, tzn. wały trawiaste i krzesełka wędkarskie. My sobie radę damy, szansę dostaną młodzi chłopcy i wielu błyskawicznie zacznie robić postępy. Bo w sporcie jest tak, że 20 procent to talent, a 20 – talent do pracy. Zatem albo się ma talent, albo trzeba dużo jeździć. Że odpłyną sponsorzy? I dobrze! Wróćmy do zdrowej formuły sportu półamatorskiego. Choć na chwilę, bo czasy mamy takie, że komercjalizacja znów nas w końcu pochłonie. Zawsze znajdą się jacyś amatorzy kwaśnych jabłek, którzy zwietrzą gdzieś interes. A teraz wróćmy na moment do podstaw. Niech zawodnicy jeżdżą sobie weekendami, a w tygodniu chodzą do pracy, wieczorami znajdując czas na trening. Że nikt nie będzie za frytki ryzykował? Ale nikt nikogo nie zmusza.  

Zlikwidujmy nikomu niepotrzebny egzamin na licencję, a wprowadźmy obowiązek ukończenia szkoły. Choćby na poziomie zawodówki. By sportowcy czuli się bezpiecznie i mieli dokąd pójść, gdy żużla zabraknie. Dyscypliny akademickiej tu nie stworzymy – jak koszykówka za oceanem czy wioślarstwo na wyspach – ale wychowujmy młodych ludzi kompleksowo. W kulcie nauki, pracy, szacunku. A egzamin na licencję? Jak trener uzna, że jesteś gotowy, to wskaże numer startowy i pole startowe. Z zaliczonym egzaminem czy bez – frycowe trzeba zapłacić.  

Zatem niech obcokrajowcy pojeżdżą sobie przez chwilę u siebie, ku chwale swoich państw, a my u siebie. Niech ich przyjazd znów będzie świętem, jak kiedyś. Niech staną się tam lokalnymi bohaterami, przyczyniając do rozwoju dyscypliny, która zeszła do podziemi. Dzięki temu pieniądze wyprowadzane z polskich miast – wyprowadzane to w tym wypadku dość odpowiednie słowo – znów zaczną trafiać nie do Australijczyków czy Anglików, lecz do mieszkańców tychże miast. Również do adeptów szkółek, które podupadły. Częstochowianie nie będą się składali na Madsena, Doyle’a i Lindgrena, a na częstochowian. Choć dla wspomnianych Częstochowa istotnie jest ziemią świętą. Bo karmi jak żadna inna. Skończy się chora gonitwa po Europie i dla zawodników, i dla mechaników, którzy przysypiają za kółkiem, podobno są też bici i poniewierani. Właśnie. Niech więc warunkiem pracy jako mechanik będzie ukończenie Wyższej Szkoły Optymalizacji Sprzętu (WySOS), względnie przyśpieszonego Studium Optymalizacji Sprzętu (SOS), gdzie oprócz przedmiotów specjalistycznych przygotują też do wykonywania pokrewnych zawodów. I jak wtedy sprzeda zawodnik plaskacza lub okaże brak szacunku, to po prostu będzie można pójść pod prysznic, a następnie do domu. I do swojego drugiego świata, lepszego. Będzie można zostać ekscentrycznym filantropem, który po prostu z pasji lubi się przy niedzieli upaprać smarem.

A poza wszystkim – to trudny temat. Zdążyłem się przekonać, że w relacjach zawodnik – mechanicy nie zawsze mamy do czynienia z układem przyjaciel – przyjaciel, bo to przecież układ pracodawca – pracobiorca. No i sportowcy to w dużej mierze egoiści. Muszą nimi być, jeśli chcą odnosić sukcesy. Tu nie zawsze jest miejsce na ludzkie odruchy, bo w grę wchodzą przecież nie tylko ambicje i emocje czysto sportowe, ale też gra o pieniądze oraz o życie. Wielkie namiętności. Zatem jeśli ktoś szuka spokojniejszej roboty w podobnym charakterze, to prędzej w warsztacie samochodowym, najlepiej gdzieś na uboczu. Kwestia wyboru.

Rozumiem obawy wielu co do swojej przyszłości, bo praca w speedwayu rzeczywiście nie przypomina roboty w zakładzie pracy chronionej. Kiedy ja zachoruję na koronawirusa, będę miał pewność, że po kilku tygodniach usiądę przy tym samym, swoim biurku. Skoro w żużlu tej pewności nie ma, to trzeba się właśnie zastanowić, co zrobić, by nastała. Nie bardzo za to rozumiem atakowanie PGE Ekstraligi nazajutrz po ogłoszeniu decyzji, że ona wraca. Przecież te rozgrywki trzeba na nowo przeorganizować. Wszystko rozpisać od początku. Zapewnić bezpieczeństwo. I to się właśnie dzieje. Do tej pory sędzia musiał pojawić się w parku maszyn, wszystkich zbadać i ostrzec na odprawie, że ma alergię na drganie pod taśmą, bo tak go szkolą. A teraz się pewnie okaże, że z domu pojedzie prostu na wieżyczkę, bo przecież regulamin wszyscy znają, więc po co jeszcze wszystkich na coś uczulać. I że całą papierologię można załatwić online.    

Pamiętacie, że od tego sezonu mechanicy mieli się meldować ze sprzętem w parku maszyn już jakieś trzy godziny przed meczem? Dziś, w innych realiach, w tzw. reżimie sanitarnym, to chyba zbędne, prawda? Zresztą w ogóle wydawało się zbędne przy tej całej gonitwie, którą wielokrotnie obserwowaliśmy. No ale w tym sezonie gonitwy nie będzie. Czyli wreszcie będzie normalnie… Taki paradoks. Ale zwróćcie uwagę – ten regulamin trzeba pisać od nowa. W której grupie znajdą się mechanicy? Pewnie w tej samej, co zawodnicy. Bo to oni żyją w symbiozie. Oni będą na siebie wpadać, krzyczeć, dotykać się, często w amoku.   

Czeka nas mnóstwo niespodzianek i nieprzewidzianych sytuacji. Niektórzy biegli przekonują, że chorych jest w Polsce znacznie więcej niż mówią oficjalne statystyki, a przekłamuje je m.in. zbyt mała liczba testów. To się przekonamy, czy rzeczywiście, poddając testom wszystkich potencjalnych uczestników żużlowych widowisk. Nie sądzę, by np. prezes Rusko był już w trakcie laboratoryjnych badań nad wyizolowaniem koronawirusa, by przekazać go jakiemuś młodemu człowiekowi (wiadomo – spoza grupy ryzyka), który z kolei usiądzie na kasie w leszczyńskiej Biedronce i przed fazą play-off przekaże paskudztwo robiącemu tam na ogół zakupy Pawlickiemu. Jednak kłopotliwych sytuacji będzie cała masa, które wyjdą same z siebie, bez żadnej stymulacji. I trzeba wykazać maksimum wzajemnego zrozumienia.

Słyszę, że na stadion mają rzekomo wpuszczać jednego dziennikarza. Nie widzę większej różnicy między jednym a pięcioma na pustym stadionie, natomiast wariant z pięcioma pozwoliłby z pewnością uniknąć afer. No ale jeśli prawdą okaże się wersja z jednym, ja afer wszczynać nie zamierzam. Bo sytuacja jest ekstremalnie wyjątkowa, dostrzegam ważniejsze problemy niż liczba mediów na trybunach przy telewizyjnym fullserwisie. Mimo że całą zimę powtarzałem synkowi zarażonemu już, niestety, żużlowym wirusem, że jak przyjdzie wiosna, to pójdziemy, no gdzie, Kajtula?

– Na zuzeeeeel.  

A teraz muszę coś wymyśleć, że nie pójdziemy, tylko usiądziemy na kanapie.

Często słyszę slogan, że prezesi sami są sobie winni, bo nie potrafią się dogadać. I tylko się uśmiecham pod nosem. No więc mówimy o prezesach klubów sportowych, a więc o niczym innym jak o rywalizacji sportowej. Więc w czym niby mają się oni ugadywać? „Dobra, nic nie podbijam, zostaw sobie teraz tego Zmarzlika, ja wezmę za rok, a ty mi wtedy nie będziesz bruździł, ok?” No nie będzie tak, bo Zmarzlik jest jeden, a w sporcie drugi to pierwszy przegrany. I walka o niego – jak i o wielu innych – jest, niestety, czymś naturalnym. Tak został świat sportu skonstruowany. Nie słyszałem nigdy, by ktoś mówił, że Juventus czy inny klub próbuje podkupić Ronaldo i gra nie fair. To normalna walka o względy gwiazdy. Tak jak zawodnicy walczą na torze, tak prezesi przy stole.

Prezesi to powinni się wreszcie dogadać, jak uczynić ten sport tańszym. Czy odstrzelić tunerów i postawić na sprzęt fabryczny. A może wprowadzić limit opon na mecz. Może motocykli na sezon. To trudny temat, bo zawsze znajdzie się ktoś, kto w pogoni za wynikiem zacznie tę granicę przesuwać, niekoniecznie w sposób regulaminowy. Urok motorsportu.   

Zawsze mnie bawiły tłumaczenia sportowców, głównie piłkarzy, że oni muszą tak dużo zarabiać, bo przecież kariera nie trwa wiecznie, a trzeba odłożyć na resztę życia. Hej! Ale kto powiedział, że my wszyscy mamy zapieprzać do grobowej deski, a piłkarz kończący karierę, wciąż młody i zdrowy człowiek gdzieś przed czterdziestką, ma już tylko leżeć do góry kołami? I tak odpowiem każdemu sportowcowi, żużlowcowi również. Choć, oczywiście, biorę pod uwagę jedną rzecz. Mianowicie, nie dla każdego sportowca po zakończeniu kariery starczy miejsca przy ukochanym sporcie. Nie każdy zostanie prezesem lub trenerem, nie każdy dostanie się na wysoki stołek w telewizji, by zostać ekspertem. To życie po życiu nie zawsze jest wymarzone i niekiedy potrzeba czasu, by móc się w nim odnaleźć, przebranżowić. O tym musimy pamiętać. Zatem jakiś finansowy wentyl bezpieczeństwa by się przydał. Więc może warto myśleć o tym zawczasu. Np. łączyć pracę z pasją. Czyli pracę ze sportem. Wielu tak dziś robi i też odnosi światowe sukcesy.

W którym momencie zabrakło szczęścia? Odwiedziłem ostatnio kumpla, Heńka Charuckiego, nota bene byłego zwycięzcę Tour de Pologne, który prowadzi we Wrocławiu świetnie prosperujący salom rowerowy. Odwiedza go tam wielu zawodowców, bo Dolny Śląsk był swego czasu zagłębiem cyklistów, poza tym rowerów marki Colnago nie znajdzie się w pierwszym lepszym sklepie. Ale u Heńka tak. I spójrzcie, w jakim momencie koronawirus zaatakował jego branżę? W najgorszym z możliwych. W marcu. Gdy wszyscy zaczynają myśleć o wiośnie i chcą poczuć na rowerze wiatr we włosach. Wiosną właśnie, w marcu i kwietniu, sklepy rowerowe zarabiają na swoje życie. Później, zwłaszcza jesienią i zimą, to już tylko dożynki. I podobnie dostała po tyłku branża żużlowa, a dokładniej rzecz biorąc – zawodnicza. Dopadło to ich w momencie, gdy wszyscy byli już uzbrojeni po uszy i czekali w blokach startowych, by wyruszyć na tory Starego Kontynentu. By posprawdzać zakupy. Koszty rzeczywiście zostały poniesione. Gdyby analogiczna sytuacja dopadła nas choćby w sierpniu, a najlepiej jesienią, tuż po sezonie, nie byłoby takiego problemu. Większość zawodników zarobiona, zabezpieczona przed zimą i z wiedzą, co robić dalej. Wiadomo co – być ostrożnym z konsumowaniem sezonu. 

My, dziennikarze, też możemy podnieść larum – a co z nami?! Ano to samo. Jest bida, zarabiamy mniej. Albo wcale… Więc w 90 procentach przypadków żyjemy z czegoś innego. Bo to uczynił internet z zawodem – upodlił go i zniszczył. Sprowadził poziom do parteru. A sport jest tylko pasją, dodatkiem. I taki właśnie układ polecam też innym. Zwłaszcza że pół roku to martwy sezon. Na zachodzie jest to, zdaje się, częściej praktykowane. Ljung, Monberg – oni się innej pracy nie wstydzą podejmować.   

Jak jeszcze uczynić ten sport tańszym? Niektórzy zwracają uwagę na rozdymane teamy, które często tworzą całe rodziny, a dodatkowo jeszcze pracownicy z zewnątrz. I, co ciekawe, wszyscy żyją niby z tego, co ugra jeden zawodnik. Taki dobrobyt? No ale to przecież my, media, często się zachłystywaliśmy – ale tam profeska, tylu ludzi, każdy pilnuje czegoś innego, trenerzy mentalni, fizyczni, jeden od głowy, drugi od rąk, trzeci od nóg. I „księgowa” na zapleczu. Czyli w busie. Być może przyzwyczailiśmy się do czegoś, co nie powinno mieć miejsca. Bo ten sport takich zysków po prostu nie generuje, by wykarmić, do syta, wszystkie buźki. Więc finansowanie polega głównie na skomleniu – w mieście, u jednego sponsora, drugiego etc. Czy miasta powinny dawać na sport? Zdania są podzielone, dyskusja akademicka. Nie twierdzę, że nie. Bo przecież miasta nie wszędzie mają widzieć zysk. Miasta mają też ludziom służyć. Ludzie płacą do miasta podatki, a miasto ma im zapewnić też nieco rozrywki. Skoro daje na kulturę wyższą, to i winno łożyć na kulturę niską. Czyli sport. O czym świadczą pełne trybuny. Zresztą, musicie też wiedzieć, że ten pieniądz przechodzi w dużym stopniu tam i z powrotem. Wychodzi i wraca. Zdaje się, że w Lesznie rocznie płacą za stadion około 450 tysięcy zł. MOSiR-owi, czyli jednostce miejskiej. Zatem spora część tego, co miasto przyzna klubowi w subwencji, wraca, de facto, do ratusza. I nie jest to żaden wyjątek, lecz standard.   

A może wreszcie czas najwyższy, by zmienić system zarobkowania żużlowców, o czym wielokrotnie wspominałem. Niech mają miesięczne pobory, jak inni piłkarze, koszykarze czy siatkarze. Kasa mniejsza, ale pewniejsza. Na dziś ten sport nawet w wydaniu drużynowym pozostaje wybitnie indywidualny. Jeśli twoja drużyna przegrywa do 35, lecz Ty uzbierałeś blisko kompletu, promieniejesz ze szczęścia i chętnie idziesz do wywiadu. A jeśli twoja drużyna wygrała na terenie wielkiego wroga, lecz ty nie dorzuciłeś nic, nie chce się żyć. Bo firma na głowie, wydatki, problemy, a wpływów zero. Normalne.

By żużel stał się sportem drużynowym, mniej stresującym dla zawodników, należałoby ich nagradzać na podstawie stałych, wynegocjowanych kwot, nie zaś na podstawie zdobyczy punktowych. No to przestańmy płacić za punkty. Tak jak piłkarzom i szczypiornistom nie płacimy za gole, a koszykarzom za celne kosze. Tylko wierzymy, że skoro ma nazwisko i jest dobrze opłacany, to coś strzeli. I tak się pracuje jednym sezonem na kolejny. Byłeś skuteczny, masz prawo oczekiwać w nowym roku tyle samo lub więcej. Nie wyszło, negocjuj, by stracić jak najmniej. Atmosfera w drużynie lepsza, bo nie ma takiego ciśnienia, a ten kolega na rezerwie nie jest już tak wielkim wrogiem.

Ostatnio atmosfery nie ma w ogóle, każdy walczy zajadle o swój kawałek tortu. Na oczach coraz bardziej zniesmaczonej widowni. A to dopiero początek, zaraz jeszcze ruszą do ataku Szwedzi i Duńczycy, oskarżając nas o podduszanie globalnego żużla. Być może nawet zakażą swoim zawodnikom parafowania nowych umów w Polsce, skoro mają oni tu siedzieć aż do jesieni. I się nigdzie nie ruszać. No bo co z ichnimi ligami? Ktoś się tym w Polsce przejmuje?

Ten sport to, wychodzi na to, straszna patologia i niełatwy kawałek chleba. A jednak coś ludzi przyciąga. Rywalizacja, adrenalina, pasja, popularność, splendor, pozycja społeczna, szacunek u ludzi. Pieniądze. Wybór należy do Ciebie.

WOJCIECH KOERBER