Historia nazw polskich klubów (cz. 2 – I liga)

Ostatnio przebrnęliśmy przez nazewnictwo drużyn, które obecnie startują w najwyższej klasie rozgrywkowej. Dzisiaj nadeszła pora na zmierzenie się z historią obecnych pierwszoligowców.

• Apator Toruń

Pierwsze wzmianki dotyczące wyścigów motocyklowych na toruńskiej ziemi sięgają aż 1927 roku. Pierwszą z organizacji zrzeszających motocyklistów (do wyspecjalizowania się żużla wciąż było jeszcze daleko) był TKS (toruński klub sportowy). Przed wybuchem wojny zrzeszeniem organizującym zawody był również Klub Motocyklistów Toruń. Rozpoczęcie działań wojennych wywołało konieczność zawieszenia działalności związanej z czarnym sportem. Reaktywacja nastąpiła już w 1946 roku. Powołano wówczas do życia Toruński Klub Motocyklowy, sytuacja polityczna zmusiła zawodników do wstąpienia do milicyjnej Gwardii, ale organizatorem imprez wciąż pozostał TKM. Od 1957 roku klub działał pod szyldem Ligi Przyjaciół Żołnierza, który w 1959 roku zadebiutował w rozgrywkach ligowych. W 1961 przejściowo w lidze rywalizował MKŻ Toruń. Rok później pod patronatem Pomorskich Zakładów Wytwórczych Aparatury Niskiego Napięcia zmieniono nazwę na Stal Apator Toruń i ten stan rzeczy przetrwał do zakończenia rozgrywek w roku 1966.

Od kolejnego sezonu w lidze startowała Stal Toruń i stan ten trwał nieprzerwanie do 1980 roku. Wówczas do rozgrywek ligowych zgłoszono Apatora Toruń. Pierwsza komercyjna zmiana nazwy toruńskiego klubu nastąpiła w 1993 roku – wówczas Toruń reprezentowała drużyna Apator Elektrim. Do kolejnej zmiany doszło trzy lata później – Anioły przyjęły nazwę Apatora DGG. Po następnych trzech sezonach zespół walczył w rozgrywkach ligowych jako Apator Netia. W sezonie 2001 drużyna zmieniła szyld na Apator Adriana. Zacieśnienie współpracy z Adrianą spowodowało usunięcie z nazwy klubu członu Apator w sezonie 2006 – w rozgrywkach wystąpiła drużyna Adriany Toruń. W 2007 roku nastąpiły zmiany właścicielskie i w rozgrywkach ligowych startował Unibax Toruń. Kolejna zmiana nastąpiła w 2015 roku: przez rok w rozgrywkach ligowych występował KS Toruń. Od 2016 w lidze występował Get Well Toruń, który swoją nazwę wywodził od nieszczęśliwego wypadku Darcy Warda na torze w Zielonej Górze. W tej chwili możemy z pewnością stwierdzić, że zmiana nastąpi w nadchodzącym sezonie 2020: po spadku do I ligi nazwa została zmieniona na eWinner Apator Toruń.

• Ostrovia Ostrów Wielkopolski

Początki historii żużla w Ostrowie sięgają 1931 roku. Wówczas zawody w wyścigach na motocyklach były organizowane przez Klub Motocyklowy Ostrów. Tradycyjnie w wyniku rozpoczęcia wojny wyścigi musiały zostać zawieszone. W 1946 roku powołano do życia aż dwa kluby: Motoklub Unia Poznań oddział w Ostrowie oraz oddział motocyklowy Aeroklubu Ostrowskiego. Już w 1947 roku podjęto decyzję o utworzeniu jednego zespołu – Klubu Motorowego (w skrócie: KM Ostrów), który przystąpił do pierwszych na ziemiach polskich rozgrywek ligi żużlowej zainaugurowanych w 1948 roku. W latach 1949 – 1952 drużyna ligowa startowała pod nazwą Stal (w srebrnym sezonie 1949 przejściowo jako KM Stal). Dobrze spisująca się drużyna została po zakończeniu rozgrywek z  1952 przeniesiona do Świętochłowic. Kibice w Ostrowie musieli czekać na powrót drużyny ligowej pod nazwą Stal aż do 1955 roku. Stara nazwa miała jedynie przejściowy charakter, gdyż w następnym sezonie do ligi przystąpiła Ostrovia, która startowała do sezonu 1959 włącznie. Wówczas klub po raz kolejny zawiesił swoją działalność, a reaktywacja nastąpiła dopiero w 1979 roku, również pod nazwą Ostrovia. Starty pod aktualnie funkcjonującą nazwą trwały do końca sezonu 1991. W rozgrywkach z 1992 roku w lidze wystąpiło Towarzystwo Żużlowe Iskra (w skrócie TŻ Iskra), które startowało aż do roku 2002 (z jednoroczną przerwą w 1995 – Ostrowianie nie przystąpili wówczas do rozgrywek ligowych). W sezonie 2003 po raz pierwszy pozyskano sponsorów tytularnych i zmieniono nazwę zespołu na Intar Przegladzuzlowy.pl, która już w następnym sezonie została skrócona do KM Intar. W 2006 roku po raz pierwszy do rozgrywek przystąpił KM Intar Lazur Ostrów Wielkopolski. Kolejna zmiana nastąpiła w sezonie 2009, a do rozgrywek przystąpił wówczas KM Lazur. W 2010 roku powrócono do nazwy Ostrovia – od tych rozgrywek Ostrów reprezentowała Holdikom Ostrovia. W 2011 roku po raz kolejny postawiono na dwóch sponsorów tytularnych: Lubawa Litex. W kolejnym sezonie chwilowo powrócono do jednoczłonowej, tradycyjnej nazwy klubu – Ostrovia. W sezonie 2013 w lidze startował Litex MDM Polcopper Ostrów Wielkopolski. W rozgrywkach z sezonów 2014 i 2015 ich uczestnikiem była MDM Komputery Ostrovia. W roku 2016 drużyna nie wystąpiła w lidze. W roku 2017 klub reaktywowano pod szyldem Ostrovii. Już w 2018 doszło do powrotu dawnego sponsora tytularnego: MDM Komputery Ostrovia. W ostatnich rozgrywkach Ostrów reprezentowała Arged Malesa Ostrovia.

• Start Gniezno

Początki w pierwszej stolicy Polski sięgają drugiej połowy lat czterdziestych. Gnieźnianie musieli jednak poczekać na pierwszą drużynę ligową aż do 1955 roku (gnieźnianie wystąpili w trzeciej lidze, tzw. okręgowej, którą tworzyły klubu wyłącznie z PLO (Poznańska Liga Okręgowa). Wówczas do rozgrywek ligowych zgłoszono Start Gniezno (Spółdzielczy Klub Sportowy Start Gniezno utworzono już w roku 1952, ale przez trzy lata pracowano nad przystąpieniem do rozgrywek ligowych). Może wydać się to niemożliwe, ale pod szyldem Start Gniezno drużyna występowała do końca rozgrywek w 1997 roku. W sezonie 1998 pozyskano pierwszego sponsora tytularnego i zespołowi nadano nazwę Trilux Start. Po dwóch latach powrócono do tradycyjnego szyldu Start Gniezno. W pierwszej stolicy Polski działaczom przypadły do gustu klimaty telewizyjne: od 2002 roku sponsorem tytularnym została telewizja Puls i do rozgrywek ligowych zgłoszono Puls Start. Już w kolejnym sezonie do rozgrywek zgłoszono Dark Dog Gniezno. Rok 2004 to kolejne rozgrywki do których przystąpił Start. Po spadku do II ligi do sezonu zgłoszono Fular Gniezno, który występował pod tym szyldem przez dwa sezony. W rozgrywkach 2007 po raz kolejny powrócono do nazwy Start. Dopiero w 2010 roku odstąpiono od tradycyjnej nazwy i zmieniono ją na Valtra Start,  aby po roku… ponownie powrócić do tradycyjnego szyldu. W 2012 i 2013 roku w lidze wystąpił Lechma Start. W sezonie 2014 do rozgrywek zgłoszono Carbon Start. W kolejnym sezonie wprowadzono kolejną modyfikację: Łączyńscy Carbon Start. W roku 2016 zespół Startu nie wystąpił w lidze. Od 2017 roku powrócił zespół Startu Gniezno. W ostatnich dwóch latach swoją coraz skuteczniejszą jazdą cieszyła drużyna Car Gwarant Startu Gniezno.

• Unia Tarnów

Z początkiem lat pięćdziesiątych w Tarnowie istniały dwie sekcje: jedna działająca przy Unii i druga przy PZM. Od rozgrywek 1957 w lidze wystartowała tarnowska Unia, która początkowo swoje mecze rozgrywała w… Krośnie, gdyż stadion w Mościcach nie był jeszcze gotowy do użytku. Pierwsza komercyjna zmiana nastąpiła stosunkowo wcześnie, bo już w 1991 roku. Wówczas do rozgrywek przystąpiła Unia Rolnicki Tarnów. Już po roku powrócono do pierwotnej nazwy, która przetrwała aż do połowy 2001 roku, gdy nastąpiła fuzja z TŻ Kraków i rozgrywki dokończyła drużyna TŻ Kraków – Unia Tarnów. W latach 2002 – 2009 Jaskółki fruwały bardzo wysoko pod tradycyjną nazwą – Unia Tarnów. W rozgrywkach 2010 do ligi przystąpił zespół Tauron Azoty Tarnów, który przetrwa w szyldzie klubu do końca rozgrywek 2012. W sezonach 2013 – 2016 w lidze ponownie występowała Unia Tarnów (roczna przerwa w 2014 roku – Grupa Azoty Unia Tarnów). Pod identycznym szyldem jak w sezonie 2014 drużyna wystąpiła również w rozgrywkach 2017, 2018. W 2019 w lidze występował ponownie zespół Unii Tarnów.

• Wybrzeże Gdańsk

Początki czarnego sportu w Gdańsku przenoszą nas do lat trzydziestych i okresu istnienia tzw. Wolnego Miasta Gdańska. Wówczas w stolicy Pomorza funkcjonował Moto Club Danzig. W roku 1947 istniał klub GKS Gdańsk, który już w 1948 został przekształcony w GKM Gdańsk. Już w kolejnym sezonie z połączenie GKM Gdańsk i SSM Gdynia powstał Związkowiec Gdańsk, który zakończył swoje uczestnictwo w meczach ligowych w 1951 roku. Reaktywacja nastąpiła w 1957 roku pod nieśmiertelnym szyldem Ligi Przyjaciół Żołnierza (w skrócie: LPŻ). W sezonach 1958 i 1959 gdańszczanie mogli oklaskiwać zawodników LPŻ Neptun Gdańsk. Od 1960 nad morzem skorzystano z przeniesienia z Warszawy zespołu Legii nad morze. Od tamtej pory w lidze rywalizowała… Legia Gdańsk. Nazwę zmieniono w 1962 roku na najbardziej popularną dla tego klubu – Wybrzeże. Kolejna zmiana nastąpiła dopiero trzydzieści lat później. Klub związał się wówczas umową na sponsoring tytularny z jednym z największych pracodawców na pomorzu i wystartował jako Wybrzeże Rafineria Gdańsk. Zmiana nazwy, związana ze zmianą szyldu przez sponsora tytularnego nastąpiła dopiero w 1997 roku i od tamtej pory drużyna znad morza nazywała się Lotos Wybrzeże Gdańsk przez trzy kolejne sezony (z roczną przerwą na powrót do nazwy Wybrzeże w 1998 roku). W 2001 roku po raz kolejny zgłoszono do ligi Wybrzeże Gdańsk. Lotos powrócił do sponsoringu tytularnego w roku 2003, ale już jako jedyny człon w nazwie klubu. W 2009 roku wrócono do wcześniejszej kombinacji: Lotos Wybrzeże. W roku 2013 pożegnano się ze sponsorem, który był w nazwie klubu z przerwami od 1992 roku i zgłoszono drużynę do rozgrywek jako Renault Zdunek Wybrzeże Gdańsk. W 2017 w związku z rozwojem biznesowym Tadeusza Zdunka (stał się dealerem więcej niż jednej marki pojazdów) zmieniono nazwę na Zdunek Wybrzeże Gdańsk, która była obowiązującą również w ostatnich rozgrywkach.

• Lokomotiv Daugavpils

Przy analizie nazewnictwa drużyny znad Dźwiny należy wskazać na metodykę, którą się posłużymy. Pod uwagę weźmiemy jedynie nazewnictwo zespołu startującego w polskich rozgrywkach. Jedynie w formie ciekawostki wskażemy, że drużyna z Łotwy startowała w ligach trzech innych krajów: ZSRR, Rosji i Finlandii. W Polsce Łotysze pojawili się w 2005 roku pod nazwą Speedway Daugavpils. Dopiero w 2007 roku nazwę zmieniono na Lokomotiv Daugavpils. Na tym możemy właściwie poprzestać, bo od lat Łotysze pozostają wierni swojemu szyldowi.

• Orzeł Łódź

Ciekawostką w zakresie speedwaya w Łodzi może być oficjalna strona klubu, która wskazuję, że ten powstał w 2005 roku i nie jest spadkobiercą poprzednich tworów. Oczywiście z wielką chęcią wykażemy, że brak kontynuacji prawnej pomiędzy podmiotami nie doprowadził do wymazania czarnego sportu z kart historii miasta włókniarzy. Początkowo w mieście istniały aż dwa kluby: Dziewiarski klub sportowy Włókniarz Łódź (startował w lidze w latach 1948-1950) oraz Tramwajarz Łódź, który również rozpoczął występy w lidze w znanej nam w obecnej formule od pierwszego sezonu w historii. Zawodnicy DKM występowali w zawodach indywidualnych również po zakończeniu wojny, gdy liga nie została jeszcze utworzona. W roku 1949 Tramwajarz wystąpił pod nazwą Tramwajarz Ogniwo Łódź, a od roku 1950 pod szyldem Ogniwo. W roku 1955 nazwę zmieniono na Spartę Łódź. W kolejnych rozgrywkach powrócono do nazwy Tramwajarz, która była wykorzystywana do końca sezonu 1964, gdy postanowiono wycofać drużynę z ligi. W sezonie 1967 doszło do reaktywacji pod szyldem Gwardia Łódź. Po sezonie 1980 doszło do kolejnego wycofania z rozgrywek zespołu, który powrócił dopiero w 1995 roku jako J.A.G. Speedway Club Łódź. W roku 1999 zmieniono nazwę na ŁTŻ Sansot Łódź. Rok później do członu ŁTŻ dołączono Inter Commerce. W 2001 roku do ligi przystąpił ŁTŻ Łódź, a od roku 2002 miasto reprezentował TŻ Łódź. W 2006 roku klub wystartował lidze pod nazwą KŻ Orzeł i pod tym szyldem startuje do dzisiaj.

• Polonia Bydgoszcz

Pierwsze wzmianki o zawodach żużlowych rozgrywanych w tym mieście pochodzą z 1930 roku. Po wojnie już w 1946 roku powołano do życia sekcję żużlową przy BKS Polonia. Polonia Bydgoszcz przystąpiła do rozgrywek ligowych już w pierwszym sezonie, czyli w rozgrywkach 1948. W kolejnym sezonie w lidze uczestniczyła Polonia–Gwardia. W roku 1950 pozostał jedynie człon Gwardia. Dopiero w sezonie 1957 zespół powróci do szyldu Polonia, który będzie wykorzystywany aż do końca rozgrywek w 1992 roku. W sezonie 1993 do ligi została zgłoszona Polonia Jutrzenka Bydgoszcz. Do kosmetycznej zmiany dojdzie w sezonie 1997, gdy zostaną przestawione człony w nazwie, która brzmiała Jutrzenka Polonia. W sezonie 2000 doszło do powrotu do nazwy tradycyjnej – Polonia Bydgoszcz. Rok 2001 to występy ligowe drużyny Bractwo Polonia. W roku kolejnym drużyna startowała pod szyldem Point S Polonia. Rok 2003 to nazwa Plusssz Polonia. Sezon 2004 przyniósł kolejną zmianę: tym razem zespół nazywał się Budlex Polonia Bydgoszcz. Dopiero w 2007 roku powrócono do szyldu Polonia. Po sześciu latach, w rozgrywkach z 2013 roku dopuszczono do nazwy kolejnego sponsora tytularnego: skladywegla.pl Polonia. W latach 2014–2018 po raz kolejny zespół powrócił do tradycyjnej nazwy. W ostatnim sezonie przyjęto nazwę Zooleszcz Polonia Bydgoszcz.

W kolejnych ośmiu drużynach tendencja jest bardzo podobna. Bardzo częste zmiany na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz totalne szaleństwo od połowy lat dziewięćdziesiątych. Zwracamy uwagę na zupełnie inną politykę zespołu z Łotwy, który nigdy nie handlował swoją nazwą i nie zapraszał sponsorów w charakterze tytularnych.

W kolejnej części przyjrzymy się nazwom drużyn, które wystartują w II lidze 2020, a w międzyczasie zapraszamy do przeczytania I części:

PAWEŁ ZAŁUCKI