Od Koponena do Lahtiego, czyli fińscy średniacy

Niebawem, 30 kwietnia, minie pierwsza rocznica śmierci jedynego fińskiego medalisty mistrzostw świata juniorów Ari Koponena. Historyczny krążek dla Kraju Tysiąca Jezior padł jego łupem w 1979 roku podczas finału w… Leningradzie. Wtedy były to jeszcze mistrzostwa Europy, ale mniejsza o nomenklaturę. Koponen w dodatkowym wyścigu pokonał Knuda Ellegaarda z Danii, a mogło być jeszcze lepiej, gdyż w drugiej serii zanotował defekt.

To jedyny medal Finów w klasycznym speedwayu. W kolekcji mają też trzy krążki w każdym kolorze w ice speedwayu (złoto Jarmo Hirvasoja w 1990) oraz tytuły Timo Laine i Joonasa Kylmäkorpiego w longtracku. Skromnie, ale zwiastuje to smykałkę do ścigania.

Finlandia większości „smakoszy” kojarzy się pewnie ze znanym trunkiem niż speedwayem. Do tego słynne jeziora. Finowie jednak postawili na edukację. W ostatnich studiach PISA, prowadzonych przez OECD, fińscy uczniowie we wszystkich dziedzinach poza matematyką, w której byli drudzy, zajęli pierwsze miejsca na świecie. Fiński system edukacji został zreformowany na początku lat 70. Z modelu niemieckiego, który został uznany za niewydajny. Prawie wszystkie szkoły w Finlandii to szkoły państwowe, a za szkoły niepaństwowe nie płaci się, gdyż finansuje je państwo. Również wszystkie uniwersytety są państwowe, kilka z istniejących obecnie uniwersytetów to upaństwowione wyższe uczelnie, które kiedyś znajdowały się w rękach prywatnych.

W fińskich szkołach nie stawia się ocen przez pierwsze 3 lata kształcenia, niepraktykowane jest pozostawianie ucznia na drugi rok w tej samej klasie (w szkole podstawowej, jeżeli rodzice się nie zgadzają), istnieje zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu: pochodzenia, stanu majątkowego rodziców itd. Za ciekawostkę można uznać fakt, że bardzo podobny system z ograniczoną liczbą egzaminów istniał przez pewien czas w Związku Radzieckim. Od poziomu szkoły podstawowej obowiązkowa jest nauka języka angielskiego, od gimnazjum dodatkowo nauka języka szwedzkiego. W gimnazjum można wybrać trzeci język, a w liceum panuje w tej kwestii dowolność (nauka angielskiego i szwedzkiego jest kontynuowana).

W szkołach organizuje się zajęcia wychowania fizycznego, edukacji zdrowotnej oraz gotowania. Wśród szkół w Unii Europejskiej fińskie szkoły zajmują jedne z ostatnich miejsc, przeznaczając najmniej czasu na wychowanie fizyczne. Według Narodowego Publicznego Instytutu Zdrowia tylko jedna trzecia dorosłych wystarczająco dużo ćwiczy. I co z tego? Mają wyniki w dyscyplinach zimowych. Startują w rajdach i F1. Jak na kraj liczący 5,5 mln mieszkańców, to chyba nieźle.

Żużel to popularny sport w tym kraju. Jeźdźcy z Finlandii zazwyczaj stanowili solidną siłę w swych zespołach na torach angielskich, choć nie brylowali i nie zdobywali tytułów. Zawsze jednak, od wielu lat, mają jednego, czasem dwóch bardziej niż solidnych zawodników, dzięki czemu żyją i istnieją na żużlowej mapie świata.

Seinäjoki i Lahti to główne ośrodki sportu żużlowego, zaś indywidualny championat rozgrywany jest już od 1955 roku. Od połowy lat 70. regularnie prowadzone są tam rozgrywki ligowe. Ostatnio prym wiodą ekipy KeittiöPiste KMMK Kuusankoski, Kotkat SeMK Seinäjoki, Paholaiset PMK Pori, czy Paholaiset PMK Pori. Są więc czynne ośrodki, są zawodnicy, część traktująca zabawę w sposób amatorski rzekłbym, ale są no i tylko tych spektakularnych sukcesów delikatny deficyt.

Po erze Koponena, w zasadzie nigdy nie było momentu, by Finów brakowało na arenie międzynarodowej. Po nim kolejnym godnym odnotowania zawodnikiem był Kai Niemi. Siedmiokrotny Indywidualny Mistrz Finlandii (1977–1981, 1988, 1990), czterokrotny finalista Indywidualnych Mistrzostw Świata (Göteborg 1980 – VIII m., Los Angeles 1982 – XIII m., Göteborg 1984 – XII m., Bradford 1985 – IV m.), sześciokrotny finalista Mistrzostw Świata Par (Manchester 1977 – VI m., Vojens 1979 – VII m., Krško 1980 – VI m., Liverpool 1982 – IV m., Pardubice 1987 – VI m., Leszno 1989 – V m.), dwukrotny finalista Indywidualnego Pucharu Mistrzów (Natschbach-Loipersbach 1989 – brązowy medal, Elgane 1991 – XV m.). Był również czterokrotnym finalistą Indywidualnych Mistrzostw Świata w wyścigach na długim torze (najlepszy wynik: Pfarrkirchen 1986 – VIII m.). W 1992 r. wystąpił w dwóch meczach polskiej I ligi żużlowej, w barwach klubu Unia Tarnów.

W podobnych latach, nieco na zakładkę z Niemi, startował następny ze średniaków, choć solidnych, Olli Tyrväinen. Uczestnik finału światowego indywidualnych mistrzostw świata (Monachium 1989 – XIII miejsce). Dwukrotny finalista mistrzostw świata par (Pardubice 1987 – VI miejsce, Leszno 1989 – V miejsce). Wielokrotny reprezentant Finlandii w eliminacjach drużynowych mistrzostw świata. W lidze brytyjskiej reprezentował barwy klubów: Eastbourne Eagles (1981, 1984, 1992), Bradford Dukes (1988) oraz Sheffield Tigers (1988). W lidze polskiej startował w sezonie 1991, jako zawodnik Stali Gorzów Wielkopolski.

Dalej był, „ocierając się” o podium IMŚJ, Juha Moksunen. Ten był w Polsce nieco bardziej znany, głównie z racji występów w Gdańsku. W latach 80. należał do ścisłej czołówki fińskich żużlowców, dwukrotnie (1986, 1989) zdobywając złote medale indywidualnych mistrzostw Finlandii. Oprócz tego, zdobył trzy srebrne (1983, 1985, 1991) oraz brązowy (1984) krążek. W 1985 r. wystąpił w Abensbergu w finale indywidualnych mistrzostw świata juniorów, zajmując VI miejsce.

Nieco posuchy i przyszła era Kai Laukkanena. W 1995 r. zajął V m. w finale Indywidualnych Mistrzostw Świata Juniorów, rozegranym w Tampere. Był uczestnikiem Grand Prix 2004. Zdobył brązowy medal w IME w roku 2005 we włoskim Lonigo. Ośmiokrotnie zdobył złote medale indywidualnych mistrzostw Finlandii (1997, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003 2004, 2006). Dwukrotnie wywalczył medale drużynowych mistrzostw Polski: złoty (1999) oraz srebrny (2000).

I wreszcie medalista w longtracku Joonas Kylmäkorpi. Mistrz Szwecji i Finlandii juniorów. Finalista indywidualnych mistrzostw świata juniorów (Gorzów Wielkopolski 2000 – XII miejsce). Występował z dziką kartą w Grand Prix w 2003 i 2004 roku. Czterokrotny mistrz świata na długim torze (2010, 2011, 2012, 2013), dwukrotny wicemistrz świata (2006, 2007) oraz brązowy medalista IMŚ na długim torze (2014). Jest reprezentantem Finlandii w rozgrywkach o Drużynowy Puchar Świata. Przed rozpoczęciem sezonu 2017 zakończył karierę ze względu na kontuzję odniesioną w wypadku w grudniu 2016, w wyniku tego wypadku złamał kość udową i miednicę.

Tyle historia. Dziś prym wiedzie Timo Lahti. Urodzony w 1992 roku zawodnik stopniowo przebija się do czołówki. W Polsce startuje na poziomie I ligi, ale mówi i myśli o ekstralipie. Wyniki z początku tego sezonu zdają się potwierdzać aspiracje Fina. Lahti to sześciokrotny medalista młodzieżowych indywidualnych mistrzostw Finlandii: pięciokrotnie złoty (2009, 2010, 2011, 2012, 2013) oraz brązowy (2008). Do tego złoty medalista indywidualnych mistrzostw Finlandii (2012). Czterokrotny medalista drużynowych mistrzostw Finlandii: złoty (2010), dwukrotnie srebrny (2008, 2011) oraz brązowy (2009). Brązowy medalista mistrzostw Finlandii par klubowych (2008). Srebrny medalista młodzieżowych indywidualnych mistrzostw Łotwy (2011). Złoty medalista drużynowych mistrzostw Niemiec (2012). Srebrny medalista drużynowych mistrzostw Wielkiej Brytanii (2011). Reprezentant Finlandii w eliminacjach Drużynowego Pucharu Świata oraz Grand Prix IMŚ. Finalista indywidualnych mistrzostw Europy juniorów (Goričan 2010 – X miejsce). Spory dorobek, choć tytuły i osiągnięcia, z naszej perspektywy, nieco „drugoligowe”. To jednak dobry fundament i obiecujące podwaliny, pod większe zaszczyty. Czy Timo ich dostąpi? Czas pokaże, ale idąc małymi krokami i jedząc małą łyżeczką też można dojść do celu. Dokąd dojdzie Timo Lahti? Oby jak najdalej.

PRZEMYSŁAW SIERAKOWSKI