Historia nazw polskich klubów, czyli szaleństwo pod Jasną Górą (cz. 1.)

Pewnie wielokrotnie zastanawialiście się jak nazywały się Wasze ulubione drużyny we wcześniejszych okresach bądź w jaki sposób zmieniała się ich nazwa na przestrzeni lat? W tym artykule postaramy się przypomnieć ewolucję nazewnictwa drużyn aktualnie występujących w PGE Ekstralidze.

• Unia Leszno

W 1938 roku założono drużynę pod nazwą Leszczyński Klub Motocyklowy. Wybuch wojny spowodował konieczność zawieszenia działalności zespołu na czas jej trwania. Identyczną nazwę wykorzystano w latach 1946–1949, już w ramach powojennej działalności klubu. We wspomnianym roku 1949 zdobywcy tytułu startowali pod szyldem Leszczyński Klub Motocyklowy Unia Leszno (w skrócie LKM Unia Leszno). Od 1950 klub skrócił swoją nazwę i startował jako Unia Leszno. Podobnie do większości klubów, stan ten zmienił się dopiero po przemianach polityczno–ustrojowych 1989 roku. Należy podkreślić wyjątkowe przywiązanie do tradycyjnej nazwy klubu: zmiana nastąpiła dopiero w sezonie 2013 – zespół przystąpił do rozgrywek pod szyldem Fogo Unia Leszno i pod takim występuje do dzisiaj. Niezwykle nietypową kwestią jest pozostanie sponsora tytularnego przy jednym zespole przez okres siedmiu sezonów (stan na moment pisania artykułu). Wszystkim polskim klubom życzymy tak wytrwałych i przywiązanych darczyńców.

• Sparta Wrocław

Wrocławianie dużo częściej zmieniali szyldy na początku swojej przygody z czarnym sportem. W roku 1950 stolicę dzisiejszego Dolnego Śląska reprezentował zespół Związkowca. W latach 1951-1954 nazwę zmieniono na Spójnię. W kolejnym sezonie po raz pierwszy do ligowych rozgrywek przystąpiła bardzo dobrze nam znana Sparta. Tak nazywający się zespół startował w lidze aż do 1995 roku, pomijając sezon 1956, gdy do rozgrywek ligowych została zgłoszona Ślęza Wrocław.  W latach 1991–1995 zespół dalej funkcjonował jako Sparta, ale w połączeniu z nazwą sponsora, która stanowiła drugi człon nazwy zespołu: w latach 1991 i 1992 pod nazwą Sparta Aspro Wrocław, a w sezonach 1993, 1994 i 1995 jako Sparta Polsat Wrocław. W rozgrywkach 1996 zespół występował pod szyldem, w którego skład wchodziły nazwy dwóch darczyńców – Atlas Polsat Wrocław. Sezon 1997 przyniósł odrobinę stabilizacji dla fanów z Wrocławia. Wówczas powrócono do szyldu z jednym sponsorem tytularnym i do rozgrywek zgłoszono Atlas Wrocław. Stan ten potrwa aż do sezonu 2009 włącznie. Od 2010 roku w nazwie drużyny pojawiła się firma Betard. W pierwszym sezonie drużyna przystąpiła do rozgrywek jako Betard WTS Wrocław. Od kolejnego sezonu pod nazwą Betard Sparta Wrocław i tak nazywa się wrocławska drużyna aż do dziś. Tutaj również musimy podkreślić przywiązanie do wspierania czarnego sportu ze strony dwóch ostatnich sponsorów tytularnych.

• Włókniarz Częstochowa

Początki czarnego sportu pod Jasną Górą są nierozerwalnie związane z klubem pod nazwą: Częstochowskie Towarzystwo Cyklistów i Motocyklistów (CTCiM), pod którą to nazwą zespół startował w latach 1946-1949. Sezon 1950 stanowił płynne przejście spod szyldu CTCiM do Włókniarza Częstochowa – miasto reprezentował CTCiM Włókniarz Częstochowa. Od roku 1951 nieprzerwanie do roku 1991 drużyna występowała jako Włókniarz Częstochowa. W sezonie 1992 do walki stanęła drużyna Yawal Częstochowa, ale już po jednym sezonie powrócono do szyldu Włókniarz. Stan ten trwał przez trzy sezony (1993, 1994, 1995). W roku 1996 w ówczesnej I lidze rywalizował Włókniarz Malma Częstochowa. Producent makaronów pozostał jedynym tytularnym sponsorem Lwów również w rozgrywkach 1997, 1998 i 1999. W roku 2000 i 2001 zastosowano podobny zabieg do drużyny z Wrocławia: przyjęto nazwę, w której zmieściło się aż dwóch sponsorów tytularnych – Radson Malma Włókniarz. W 2002 roku do nazwy zespołu powrócił Włókniarz w połączeniu z jednym sponsorem tytularnym – Włókniarz Candela. Sezon 2003 to kolejna zmiana: do rozgrywek ligowych przystąpił Top Secret Włókniarz. Lwy nie dały za wygraną również w roku 2004 – tym razem do rozgrywek przystąpił Złomrex Włókniarz i wraz z tym darczyńcą w nazwie klubu Lwy będą występować do końca rozgrywek z roku 2008. W 2009 doszło do nawiązania współpracy z firmą Cognor i przyjęto nazwę: Cognor Włókniarz. W 2010 i 2011 roku wrócono do tradycyjnej nazwy: CKM Włókniarz Częstochowa. W sezonie 2012 i 2013 do szyldu dołączył kolejny sponsor i zespół został zgłoszony do rozgrywek jako Dospel Włókniarz Częstochowa. W 2014 roku nastąpiła kolejna zmiana na Kantoronline Viperprint Włókniarz. W 2015 Lwy ze względu na kłopoty organizacyjne nie brały udziału w rozgrywkach ligowych. Rok później powróciły jako Eko–Dir Włókniarz. W 2017 przyjęto nazwę Włokniarz Vitroszlif Crossfit Częstochowa. W latach 2018 i 2019 zespół wystartował jako Forbet Włókniarz Częstochowa.

• Falubaz Zielona Góra

Początek historii żużla w Zielonej Górze sięga roku 1946, gdy do rozgrywek przystąpił Milicyjny Klub Sportowy Zielona Góra (w skrócie: MKS Zielona Góra). W 1947 szyld został zmieniony na Unia Zielona Góra, stan ten trwał jedynie trzy lata. Od 1950 nazwa została zmieniona na Stal Zielona Góra i pod tym szyldem drużyna startowała do końca sezonu 1953. W latach 1954–1956 zespół z Winnego Grodu nie wystartował w rozgrywkach ze względu na kłopoty z zapleczem sprzętowym oraz ze stadionem. W roku 1957 drużyna powróciła do zmagań ligowych pod nową nazwą – Liga Przyjaciół Żołnierza Zielona Góra (w skrócie: LPŻ Zielona Góra). Pod tym szyldem zielonogórzanie występowali do końca sezonu 1960. Od roku 1961 przyjęto nazwę Zgrzeblarki Zielona Góra i stan ten trwał aż do końca rozgrywek w 1972 roku. Wówczas po raz pierwszy pojawiła się nazwa Falubaz, która była wykorzystywana aż do zakończenia rozgrywek z 1990 roku. W kolejnym roku zespół z grodu Bachusa przystąpił do rozgrywek ligowych jako Morawski Zielona Góra. Pod egidą Morawskiego zespół wystąpił również w rozgrywkach 1992, 1993 i 1994. Następnie przyjęto nazwę ZKŻ Polmos Beram Zielona Góra. Jak zapewne się domyślacie, dynamiczne warunki ekonomiczno–gospodarcze nie pozwoliły uchować się tej nazwie dłużej niż jeden sezon. Do rozgrywek 1996 przystąpił ZKŻ Polmos Zielona Góra i takie nazewnictwo zostanie zachowane do końca roku 2001. Wówczas zmieniono sponsora tytularnego, zespół przystąpił do rozgrywek jako ZKŻ Quick Mix Zielona Góra i występował pod tym szyldem również w latach 2003 i 2004. Następnie sponsorem tytularnym została firma Kronopol, co spowodowało zmianę nazwy na: ZKŻ Kronopol Zielona Góra (do sezonu 2008 włącznie). W roku 2009 powrócono do historycznie najdłużej wykorzystywanej nazwy: Falubaz. Korzystano z niej również w rozgrywkach 2010. W 2011 przypomnieli o sobie darczyńcy, którzy tradycyjnie byli chętni do wystąpienia w roli sponsora tytularnego: do rozgrywek przystąpił Stelmet Falubaz Zielona Góra. Zmiana nastąpiła dopiero w rozgrywkach 2014, gdy zespół wystąpił pod nazwą SPAR Falubaz Zielona Góra (również w sezonie 2015). W latach 2016 i 2017 przyjęto nazwę Ekantor.pl Falubaz Zielona Góra. W rozgrywkach z roku 2018 po raz kolejny powrócono do tradycyjnej nazwy Falubaz. W ostatnich rozgrywkach zespół wystąpił ponownie pod szyldem Stelmet Falubaz Zielona Góra.

• GKM Grudziądz

Pierwsze wzmianki o sporcie żużlowym w Grudziądzu sięgają aż 1924 roku. Wówczas zawiązano sekcję motocyklową Olimpia, która funkcjonowała aż do rozpoczęcia wojny. W 1947 klub reaktywowano pod przedwojenną nazwą (we wskazanym roku odbywały się jedynie zawody indywidualne, ligę wznowiono w 1948 roku). W kolejnym sezonie do rozgrywek ligowych również przystąpiła Olimpia Grudziądz. W rozgrywkach 1949 w lidze walczyła Unia Olimpia, a w roku 1950 Unia Grudziądz. Następnie ligowy speedway pożegnał się z Grudziądzem aż do sezonu 1977, gdy do ligi w Grudziądzu przystąpiły rezerwy… Stali Toruń pod szyldem Grudziądzkiej Sekcji Żużlowej. W roku 1980 powołano do życia GKM Grudziądz, który początkowo wciąż pozostawał rezerwami drużyny z Torunia. Dopiero w 1995 nazwa zostanie wzbogacona w związku z pozyskaniem sponsora tytularnego. Do rozgrywek przystąpił GKM Browary Bydgoskie Grudziądz (pod tą samą nazwą zespół wystąpi również w sezonie 1996).

W rozgrywkach 1997 grudziądzan reprezentował BB GKM Grudziądz. W sezonie 1998 w lidze wystąpił Kuntersztyn GKM Grudziądz. Rok później nazwę wzbogacono o drugiego sponsora tytularnego: Kuntersztyn Roleski Grudziądz. W roku 2000 i 2001 w lidze wystąpił Kuntersztyn Quick Mix Grudziądz. W sezonie 2002 powrócono do tradycyjnej nazwy: GKM Grudziądz. W 2003 roku zamieniono GKM na GTŻ i przystąpiono do rozgrywek na trzecim poziomie jako GTŻ Primus. W 2004 i 2005 roku szyld zmieniono na Kunter GTŻ. Po odejściu sponsora tytularnego w następnych rozgrywkach zespół wystąpił jako GTŻ i stan ten nie zmienił się do zakończenia rozgrywek w 2013 roku. W sezonie 2014 powrócono do tradycyjnej nazwy GKM Grudziądz. W rozgrywkach 2015 po raz pierwszy od wielu lat do nazwy zespołu włączono sponsora tytularnego: MrGarden GKM. W tej formie drużyna z coraz większymi sukcesami i aspiracjami występuje do dzisiaj.

• Motor Lublin

Pierwsze wzmianki o czarnym sporcie na Lubelszczyźnie pochodzą z 1947 roku. Jednak ani zespołowi Lubelskiego Klubu Motocyklowego ani Ogniwu nie udało się wystąpić w rozgrywkach ligowych. Starania zakończyły się sukcesem dopiero w 1956 roku, gdy w rozgrywkach uczestniczyła drużyna LPŻ Lublin (Liga Przyjaciół Żołnierza). Ten zespół startował jedynie przez trzy sezony, rozgrywki z 1958 roku był ostatnimi dla LPŻ-u. Reaktywacja nastąpiła w 1962 pod szyldem Motoru Lublin. Przygoda z nazwą Motor Lublin potrwa aż do końca 1995 roku. W sezonie 1996 do ligi zgłoszono Lubelski Klub Żużlowy (LKŻ). W kolejnym sezonie przyszedł czas na umieszczenie w nazwie zespołu pierwszego sponsora: LKŻ Inter Lublin. Przez trzy kolejne sezony (1998-2000) zespół ponownie startował jako LTŻ Lublin. W 2001 roku do rozgrywek przystąpił TŻ Lublin. W sezonie 2002 po raz kolejny spróbowano nawiązać współpracę ze sponsorem tytularnym i odjechano sezon jako TŻ Sipma Lublin. Współpraca była o tyle owocna, że pod tym szyldem przetrwano aż do końca sezonu 2007, ale należy nadmienić, że w roku 2006 miała miejsce roczna przerwa we współpracy i w lidze wystartował TŻ Lublin. W sezonie 2008 motocykle przy alejach Zygmuntowskich ucichły. Fanatycy czarnego sportu musieli poczekać do sezonu 2009, gdy do rozgrywek zgłoszono KMŻ Redstar Lublin. Następnie doszło do zmiany nazwy na Lubelski Węgiel KMŻ, która wytrwała do końca rozgrywek z roku 2013. W roku 2014 i 2015 w lidze wystartował KMŻ Lublin. W sezonie 2016 zespół ponownie nie przystąpił do rozgrywek. Od roku 2017 do dziś drużyna występuje pod szyldem Speed Car Motor Lublin.

• Stal Gorzów Wielkopolski

W Gorzowie początki naszej ukochanej dyscypliny sięgają 1945 roku, natomiast w 1947 roku zostały położone podwaliny pod dzisiejszą Stal Gorzów. Początkowo zespół występował jako Związkowy Klub Sportowy Metalowców. W latach 1950-1996 drużyna startowała w lidze pod nazwą Stal Gorzów. W sezonie 1993 pod szyldem Stal Farbpol, również jako Stal Brunat (1994), Stal Michael (1995), Stal Pergo (1996). Od roku 1997 do 2001 zespół występował pod szyldem Pergo Gorzów. W rozgrywkach 2002 powrócono do nazwy z sezonu 1996. Po spadku z Ekstraklasy zespół zmienił sponsora tytularnego i wystąpił jako Stal Strabag. W sezonie 2004 doszło do niespotykanego dotychczas połączenia: do tradycyjnej nazwy Stal dołączono aż dwóch sponsorów tytularnych i do rozgrywek przystąpiła Stal Telenet Strabag Gorzów. 

W kolejnym sezonie drużyna wystąpiła w lidze pod nazwą Mars RTV AGD Gorzów. W latach 2006 i 2007 powrócono do tradycyjnej nazwy z lat 1950-1992: Stal Gorzów. Od 2008 do 2011 roku drużyna występowała pod nazwą Caelum Stal. W rozgrywkach 2012-2014 powrócono do tradycyjnej nazwy Stal. W roku 2015 zespół startował z kolejnym nowym sponsorem w nazwie: Moneymakesmoney.pl Stal. Po trwającej jedynie sezon współpracy powrócono do nazewnictwa z lat 2012–2014. W 2017 oraz 2018 roku drużyna przystąpiła do rozgrywek jako Cashbroker Stal. W minionym sezonie drużyna wystąpiła pod szyldem Truly.work Stal.

• ROW Rybnik

Historia żużla w Rybniku sięga aż 1932 roku, kiedy założono Rybnicki Klub Motocyklowy. Pod tym samym szyldem wznowiono działalność po zakończeniu wojny. Pora na pierwszą zmianę nadeszła w roku 1948 – RKM Budowlani, a od 1949 roku jedynie jako Budowlani. Kibice jeszcze nie zdążyli przyzwyczaić się do poprzedniej nazwy, a w 1951 roku nastąpiła kolejna: drużynę przemianowano na Górnik Rybnik. Częste zmiany nazewnictwa były codziennością w latach pięćdziesiątych nie tylko w żużlu, ale również w innych sportach. Kolejna zmiana nastąpiła 13 lat później. W wyniku połączenia Górnika Rybnik z Górnikiem Chwałowice drużyna uzyskała nową nazwę: Klub Sportowy Rybnicki Okręg Węglowy Rybnik (KS ROW Rybnik). W 1992 roku po raz pierwszy w nazwie rybnickiej drużyny pojawił się sponsor tytularny, a zespół wystąpił w lidze jako Jeanette ROW. Dwa lata później do rozgrywek ligowych przystąpił Rybnicki Klub Motorowy (RKM). W sezonie 1997 klub pozyskał nowego sponsora tytularnego – wówczas w lidze wystąpił RKM Roger. Zmianę szybko porzucono, gdyż w następnym sezonie ponownie w zmaganiach ligowych uczestniczył RKM. Rok później do nazwy klubu dołączył kolejny sponsor tytularny, a nowa nazwa brzmiała: RKM Energo Inwest Rybnik. Następnie w latach 2000–2008 drużyna startowała pod szyldem RKM, bez eksponowania żadnego ze sponsorów w nazwie zespołu, co było dość niespotykane jak na okres po roku 1989. W sezonach 2009-2011 w lidze wystąpiło swoiste połączenie dwóch dotychczasowych nazw: RKM ROW Rybnik. Od sezonu 2012 powrócono do szyldu drużyny nadanego w roku 1964: ROW Rybnik. Stan ten trwał aż do minionego sezonu, gdy po pozyskaniu sponsora strategicznego zespół przemianowano na PGG ROW.

Historia wskazuje, że w polskim żużlu (a właściwie nawet w całym polskim sporcie) możemy wyróżnić dwa okresy, gdy często zmieniały się nazwy poszczególnych drużyn: lata powojenne i okres po przemianach 1989 roku. Zwłaszcza od roku 1989 możemy zauważyć wzmożony ruch w zakresie zmian nazewnictwa. Z pewnością utrudnia to kibicom identyfikację z ich zespołem, ale jest dla klubów doskonałym źródłem do pozyskiwania środków na bieżącą działalność. Czy takie rozwiązanie jest słuszne czy może lepiej było w okresie pomiędzy 1970–1989, gdy nazwy zmieniały się sporadycznie?

W kolejnej części zapraszamy na analizę nazw zespołów aktualnie występujących w I lidze.

PAWEŁ ZAŁUCKI