Chcą ciąć płace, a pieniądze wyrzucają w błoto

Pierwotnie szkic tego tekstu powstał w zamyśle jako ostatnia – dwunasta część moich statystycznych podsumowań i analiz po 72. sezonie rywalizacji o Drużynowe Mistrzostwo Polski. W założeniu część ta miała krok po kroku ilustrować główną wadę systemu wynagradzania żużlowców za zdobyte punkty w lidze. Jako że nigdy nie przyjęła akceptowalnego przeze mnie ostatecznego kształtu, nie został opublikowany.

Niemniej w obliczu sytuacji, w jakiej znalazły się rozgrywki sportowe w związku z szerzeniem się zakażeń koronawirusem, zaprezentowany pomysł i oparte na nim wnioski końcowe stają się w mojej ocenie wartym uwagi rozwiązaniem kwestii nieuniknionej redukcji płac zawodnikom, żużlową „tarczą antykryzysową”.

PGE Ekstraliga to 64 mecze, być może nie w tym sezonie, ale w kolejnych, zgodnie z umową z telewizją. W każdym z nich drużyny podzielą między siebie 90 punktów. Zakładając stawkę 5000 zł za każdy zdobyty punkt, a taką ujęto w regulaminie na sezon 2020 jako maksymalną (choć tajemnicą poliszynela jest, że realne stawki są wyższe) oraz bazując na ubiegłorocznych wynikach, otrzymujemy poniższe ekwiwalenty:

Ale prócz punktów liczonych do ogólnego dorobku drużyny, kluby płacą też za punkty bonusowe, tych zaś od lat przypada średnio 9 na mecz, niezależnie do ilości drużyn w lidze i formy rozgrywek.

Tu dochodzimy do clou, bowiem punkty bonusowe w polskich ligach przysługują zawodnikom meldującym się na drugiej pozycji w wyścigach zakończonych wynikiem 5:1 oraz zawodnikom na trzeciej pozycji w wyścigach zakończonych wynikiem 3:3, w tym drugim przypadku przy dodatkowym założeniu, że czterech zawodników dojeżdża do mety. O ile wartość księgowa 6 punktów za podwójne zwycięstwo biegowe (+4 punkty w przebiegu meczu) wydaje się być akceptowalna, to przy wyniku 3:3 jawi się dysonans. Oto bowiem zawodnikom kończącym taki wyścig na pierwszym i ostatnim miejscu klub płaci łącznie za 3 punkty, natomiast tym na drugiej i trzeciej pozycji – za 4, chociaż w obu przypadkach drużyny zachowują dotychczasową przewagę lub stratę punktową w meczu. Ponadto sumaryczna liczba bonusów danej drużyny jest bardzo silnie skorelowana z jej pozycją w tabeli ligowej, nieco mniej natomiast z procentową ilością 1*, kolokwialnie mówiąc, „biedni” wydają pieniądze najgorzej.

Jak łatwo zauważyć, drużyny sklasyfikowane w dolnej części tabeli stosunkowo więcej wydają na punkty bonusowe zdobyte przez zawodników w wyścigach zakończonych remisem. Ponadto w ostatnich sezonach uwidocznia się trend wzrostowy liczby jedynek bonusem, zaobserwowany po raz pierwszy w ciągu ostatnich 30 lat w sezonie 2011.

Niezwykle istotnym jest, że ponad połowa 1* uzyskiwanych jest na słabych rywalach, najczęściej juniorach (przyjęto zawodników z klasycznie obliczoną średnią poniżej 1,300 pkt/bieg):

Która z drużyn „zainwestowała” najwięcej w zawodników przywożących jedynki z bonusami? Odpowiedź poniżej:

Kwoty, które niektóre kluby wydają na bonusy przy remisie biegowym, czyli na coś, czego nie ma (w kontekście wyniku zespołu) są porównywalne z dochodem, który klub otrzymuje z tytułu obecności kibiców na jednym meczu. W połowie uczestniczących w lidze drużyn – na jednym z siedmiu meczów. Uważam, że to część budżetu klubów, której warto przypatrzyć się wnikliwiej. Na jednym z popularnym portali sportowych całkiem niedawno odbyła się pseudodebata, w której zaproszeni eksperci mieli się opowiedzieć m.in. za punktówką lub ryczałtem jako sposobem wynagradzania zawodników startujących w meczu.

Jako że w moim mniemaniu prawdziwa debata to możliwość przedstawienia swoich koncepcji, omawianie i roztrząsanie konsekwencji przyjętych rozwiązań, to wybranie i wskazanie gotowych odpowiedzi w panelu pozwalam sobie nazwać pseudodebatą. Cóż, pokolenie przechodzące edukację i weryfikację swojej wiedzy w formie testów nie dopuszcza alternatywnych, często kreatywnych rozwiązań, wyłącznie te zgodne z kluczem. Mój pomysł to płacenie zawodnikom ekwiwalentów wynikających z liczby pokonanych rywali w zawodach, będący w istocie udoskonaleniem punktówki. Nieskromnie dodam, że jest on spójny z prezentowaną niedawno <LINK> moją wizją klasyfikacji indywidualnej zawodników bazującej na liczbie i „jakości” pokonanych rywali.

Dla przypomnienia, liczba punktów uzyskanych w zawodach indywidualnych przez każdego z zawodników jest równa sumie rywali, których każdy z nich pokonał. W zawodach parowych, a takimi są mecze ligowe w Polsce (co wynika wprost ze stosowanej tabeli biegowej, nie ze względu na charakter rywalizacji), sytuacja jest nieco inna, bowiem w każdym wyścigu zawodnik, prócz dwóch rywali, ma dodatkowo partnera z drużyny. O ile zawodnik zdobywający 15 lub 13+2 punktów w meczu pokonał wszystkich 10 przeciwników na torze, to zawodnik zdobywający 9 płatnych punktów może uzyskać zupełnie inny bilans pokonanych rywali. Przykładowo zawodnik X, który zdobył 7+2 (2*,2*,2,0,1) punktów, pokonał 6 rywali – przy założeniu, że w jego ostatnim starcie padł wynik 2:4 dla jego drużyny, natomiast zawodnik Y, który zdobył 9 (3,2,2,1,1) punktów, mógł pokonać ledwie 4 rywali, przy założeniu, że w dwóch ostatnich startach padł wynik 1:5 dla jego drużyny.

W związku z tym, że w 15-biegowym meczu mamy sumarycznie 90 punktów do podziału i jednocześnie 60 pojedynków indywidualnych między zawodnikami, to wartość ekwiwalentu za każdego pokonanego rywala ustaliłbym na poziomie półtorej dotychczasowej stawki za każdy zdobyty punkt, co wynika ze stosunku 90 / 60. Czyli zawodnik, który pokonał wszystkich rywali (10), tym samym zdobył płatny lub czysty komplet punktów (15), otrzymałby taka samą stawkę jak dotychczas. Przy parytecie 1,5 ogólne koszty związane z gażami zawodników spadłyby o 8-10%. Straciliby głównie ci zawodnicy, którzy „specjalizują się” w dojeżdżaniu do mety na trzeciej pozycji w biegach przegranych w stosunku 1:5 oraz zawodnicy „lubujący się” w jedynkach z bonusem. Do „podniesienia” z toru mielibyśmy dalej 28,8 milionów złotych, ale pozbylibyśmy się narzutu około 600 punktów bonusowych w skali sezonu, nieadekwatnych do ich realnej wartości, a szacowanych łącznie na 3 miliony złotych.

Zaproponowanego modelu nie należy traktować jako korekty zapisów w Załączniku do Regulaminu Przynależności Klubowej w Sporcie Żużlowym, a ściślej z zasad opisanych w § 16 tego dokumentu. Odpowiedź na pytanie, dlaczego kluby mogą je omijać, co zwłaszcza w naszej szerokości geograficznej jest niemal sportem narodowym, jest bardzo prosta – dlatego, że podmiot zarządzający nie jest w stanie wyegzekwować swoich przepisów. A tworzenie przepisów, których nie można wyegzekwować, jest gorsze niż ich brak. Znamienny jest również fakt, że w prawie pracy operuje się głównie terminem „minimalne wynagrodzenie”, a w przepisach w sporcie żużlowym mamy „limit wydatków” i „kary”. Żaden przepis nie zastąpi zdrowego rozsądku, a zaprezentowany schemat ma w gruncie naświetlić nieracjonalność w jednakim traktowaniu wszystkich punktów i bonusów, które zdobywają zawodnicy.

Na koniec lista wszystkich punktujących zawodników, którzy startowali w PGE Ekstralidze 2019, obrazująca, kto i ile by zyskał lub stracił przy zastosowaniu modelu płacowego opisanego powyżej. Pominięto zawodników niesklasyfikowanych według średniej indywidualnej. Zmniejszając wartość parytetu, schodzimy proporcjonalnie z wartością płac w dół – dla przykładu w ostatniej kolumnie tabeli podałem wartości wynikające z przelicznika równego 1,25. Myślę też, że dane zawarte w poniższej tabeli w kilku przypadkach kontrastują w powszechnym postrzeganiem wielu zawodników przez kibiców i działaczy.

KAROL PŁONKA